วิธีหาเงินของชาวแม่ทอมเมื่อวันวาน

ก่อนที่จะมาถึงยุคที่ชาวแม่ทอมกลายเป็นผู้บริโภคและเป็นส่วนหนึ่งของระบบเศรฐกิจสากลอย่างเช่นทุกวันนี้ แม่ทอมเคยเเป็นสังคมที่มีความพอเพียง สินค้าภาคอุสาหกรรมจากภายนอกส่วนใหญ่จะเป็นวัสดุก่อสร้างสมัยใหม่เสื้อผ้าและยารักษาโรค ซึ่งเป็นส่วนน้อยที่เข้ามาเนื่องจากชาวแม่ทอมไม่มีกำลังซื้อ ทั้งนี้เนื่องจากการผลิตทางการเกษตรเป็นการผลิตเพื่อการบริโภคเอง เหลือขายก็เป็นเพียงส่วนน้อยนิด ชาวบ้านจึงไม่มีเงินเหลือให้เก็บเป็นกอบเป็นกำ เงินทองเป็นของหายากจะได้ซื้ออะไรที่เป็นผลผลิตจากภาคอุตสาหกรรมจึงไม่ใช่เรื่องง่ายๆ จึงไม่ใช่ของแปลกที่หลายๆบ้านจะมีทรัพย์สินจากภาคอุสาหกรรมเพียงแค่มีดในครัว พร้า และจอบ อย่างละเล่ม แถมบางบ้านก็ยังไม่มีต้องอาศัยหยิบยืมจากบ้านอื่น การสร้างบ้านเรือนก็อาศัยวัสดุที่หาได้ในท้องถิ่นเป็นเบื้องแรก หากบ้าไหนมีเครื่องรับวิทยุฟังก็ถือเป็นเรื่องใหญ่ แสดงถึงความมีฐานะทางการเงินที่เหนือกว่าปกติจึงสามารถที่จะซื้อหาของที่เกินไปจากปัจจัยสี่มาใช้ได้ มีหนุ่มสาวจากแม่ทอมจำนวนไม่น้อยที่ทิ้งบ้านไปทำงานรับในถิ่นอื่น ซึ่งก็ไม่มีอะไรมากไปกว่าการไปเป็นกรรมกรรับจ้างกรีดยางในท้องถิ่นใกล้เคียงที่มีการทำสวนยางเป็นล่ำเป็นสัน หนุ่มสาวเหล่านี้จะกลับบ้านกันตอนมีงานในท้องถิ่นเช่นตอนทำบุญเดือนห้าเดือนสิบหรือชักพระ แต่ละคนจะมีเครื่องแต่งตัวที่บ่งบอกว่ามีเงินในกระเป๋าไม่เหมือนพวกที่เทียวไปเทียวมาอยู่ในหมู่บ้านซึ่งไม่มีแม้แต่สักสลึงที่จะกินน้ำแข็งบอก ไม่ได้กินน้ำแข็งบอกก็ไม่เป็นไร อดเอาก็ได้ แต่เกิดมีใครแต่งงานใครบวชใครตายก็ต้องยุ่งหน่อยเพราะไม่มีอะไรจะไปช่วยงานเขา ยิ่งในบางช่วงมีงานต่างๆถี่มาก บางวันต้องไปกว่า๓งาน คนที่ไม่มีรายได้ก็ย่ำแย่ จะให้น้อยก็เกรงใจเจ้าภาพ จะให้มากก็ไม่มีเงิน จะไม่ไปก็เสียญาติเสียมิตร ชาวแม่ทอมผู้ไม่ค่อยมีอันจะกินก็เดือดร้อนกันทั่วไป การหาเงินทางลัดแบบที่ไม่ก่อให้เกิดผลดีใดๆทางเศรฐกิจเพราะไม่มีการผลิตจึงเกิดขึ้น เริ่มจากการขอแบ่งวัวแบ่งไก่ของคนอื่นโดยที่เจ้าของไม่รู้และไม่ยินยอม เล่นปอเล่นกร็อกแกร็ก ทั้งที่มีเงินไปแทงเองและที่จับเสือมือเปล่าไปยักของคนอื่น บ้างก็ขอคนอื่นเอาดื้อๆแต่ทำให้เป็นการสุภาพหน่อยซึ่งเรียกว่าเลี้ยงน้ำชา เริ่มต้นด้วยการส่งบัตรเชิญมากินน้ำชาแล้วขอเงิน คนได้รับเชิญก็เกรงใจคนเชิญเลยจำเป็นต้องไป

กรณีหนึ่งซึ่งเป็นคลาสสิกที่เล่าต่อๆกันมานาน บังเฉมแกมีวิทยุหลอดยี่ห้อฟิลิปส์อยู่เครื่องหนึ่ง ซึ่งมีอยู่ไม่เกิน๕เครื่องในแม่ทอมขณะนั้น บังเฉมแกหัวใส เอาวิทยุเครื่องนั้นมาออกเบอร์(หวย) ขายใบละห้าบาท บังเฉมไม่เคยเรียนคณิตศาสตร์แขนงที่เรียกว่าProbability แต่แกก็รู้ว่าโอกาสที่คนจะถูกนั้นหนึ่งในพันสำหรับเลข๓ตัว อย่างไรเสียแกคงจะมีกำไรหากโชคเข้าข้างแกและไม่มีใครถูก แกได้เงินแถมวิทยุก็ยังเป็นของแก พอเอาเข้าจริงๆปรากฏว่าใกล้จะถึงวันเบอร์ออกแล้วแกขายเบอร์ของแกได้แค่ไม่กี่ใบ สาเหตุเพราะมีคนไม่มากนักที่ยอมเสี่ยงกับเงิน๕บาท ในขณะที่บังเฉมกำลังสิ้นหวังที่จะขายเบอร์ให้ได้หลายๆใบ ในวันที่หวยจะออกนั้น หลวงเพียรเจ้าเก่าก็บอกบังเฉมว่ากูจะเอาสักใบแต่วันนี้กูไม่มีเงิน เอาเบอร์มาให้กูสักใบแล้วกูจะหา๕บาทมาให้มึงแต่ก็ไม่บอกว่าจะให้เมื่อไหร่ บังเฉมก็ตกลงให้แต่โดยดี คืนนั้นเบอร์ออกและเลขที่หลวงเพียรซื้อเกิดถูกขึ้นมา รุ่งเช้าหลวงเพียรก็ไปขอรับวิทยุพร้อมกับเงิน๕บาท บังเฉมก็ปฏิเสธที่จะให้วิทยุและรับ๕บาท บอกว่า๕บาทควรจะจ่ายก่อนเบอร์ออกไม่ใช่ทีหลัง ยุ่งละสิ ต่างคนต่างไม่ยอม ต่างคนต่างก็คิดว่าตัวเองมีเหตุผลกว่า เถียงกันอยู่ที่บ้านบังเฉมจนเที่ยงก็ตกลงกันไม่ได้ จึงมีการหยุดพักกินข้าวเที่ยงและนัดเจอกันที่หลาทอมหลังกินข้าวเที่ยงเพื่อที่จะเคลียร์กันต่อ ข่าวได้แพร่กระจายไปอย่ารวดเร็วโดนป้าเอียดหรือวิทยุวปถ๖แม่ทอม การเจรจารอบสองที่หลาทอมจึงมีคนมารอฟังกันอยู่เต็มหลา การโต้เถียงแสดงเหตุผลจึงดำเนินต่อไปอย่างดุเดือด เย็นและมืดก็ยังไม่มีทีท่าว่าจะตกลงกันได้ คนดูเริ่มทะยอยกลับบ้าน คนอยู่บ้านแถวๆหลาก็เอาข้าวเอาน้ำมาให้กิน กินเสร็จสองคนก็ยังเถียงกันต่อไป ดึกก็ยังตกลงกันไม่ได้ คนดูจึงกลับไปนอนกันหมด เช้ามีคนมาพบบังเฉมและหลวงเพียรหลับกันอยู่ที่หลาด้วยความอ่อนเพลีย ผลปรากฏว่าหลวงเพียรเป็นฝ่ายประกาศชัยชนะเพราะบังเฉมสู้ความทรหดของหลวงเพียรไม่ไหว นี่น่าขำกว่านั้นก็คือหลังจากที่ได้วิทยุไปหลวงเพียรก็ได้ฟังอยู่ไม่กี่วัน พอถ่านหมดก็อดฟังอีกต่อไปเพราะเครื่องหลอดใช้ถ่าน๔๘โวลท์ก้อนขนาดแบ็ตเตอรีรถยนต์ ราคาก้อนละ๖๐บาท